Woda wodzie nierówna – sprawdź co pijesz!

Artykuł powstał na bazie artykułu opublikowanego w: Journal of the International Society of Sports Nutrition2017, 14:19. Tytuł:  Serum concentration of several trace metals and physical training. Autorstwa:  Marcos Maynar i wsp.

Niby już wszystko zostało powiedziane  i napisane na temat wody, a jednak wciąż  nas zaskakuje… czy wiesz która woda ma rekomendacje Polskiego Towarzystwa Dietetyki Sportowej oraz Instytutu Sportu? Najpierw dowiedz się dlaczego…

Oprócz oczywistych oczywistości… Woda jest źródłem wielu łatwo przyswajalnych minerałów niezbędnych dla prawidłowego funkcjonowania organizmu, oprócz sodu, potasu, magnezu czy wapnia, które zawsze są wyszczególnione na etykiecie butelki… to woda dostarcza również pierwiastki śladowe, których na etykiecie już nie ma…

Wnikliwe analizy biochemiczne wody, które muszą być robione co jakiś czas przez każdego producenta, wykazują,  że ich produkt, w zasadzie co tu dużo pisać – czysta woda, która wydaje się dla konsumenta zawsze taka sama, zawiera zdecydowanie więcej składników, niż te które są tylko wymienione na etykiecie, o których kupujący już nie ma zielonego pojęcia. Obowiązkiem każdego producenta jest aktualizowanie i przedstawianie takich wyników badań, ponieważ nie każda woda jest tak czysta „jak woda”… a niektóre z nich nie powinny być dopuszczone do spożywania! Jak np. Staropolanka 2000 gdzie jest mocno przekroczony poziom URANU.

Woda, którą pijemy – trzymając się rekomendacji: 2-3 litry w ciągu dnia, a sportowcy nawet 5-6 litrów, w zależności od źródła, jest bogata w minerały, jak się okazuje, w porównaniu do normalnych ludzi, mięśnie i krew sportowców zawierają zdecydowanie wyższe stężenia takich pierwiastków jak bor, lit, stront, cyna, rubid czy antymon! Czyli te pierwiastki muszą być łatwo przyswajalne, skoro tak duża ilość znajduje się w organizmie! (tabela poniżej)

Wciąż nie ma zadowalających badań dotyczących pierwiastków śladowych takich jak bor, lit, rubid, antymon, cyna czy strony, które pozwoliły by w pełni poznać znaczenie tych pierwiastków dla naszego organizmu. Tym bardziej brakuje takich badań wśród osób aktywnych fizycznie, w jaki sposób te pierwiastki śladowe mogę regulować zdolności wysiłkowe sportowca, a co ważniejsze w jaki sposób wpływają na zdrowie?!

Tabela poniżej przedstawia dane uzyskane w badaniu pierwiastków śladowych w różnych grupach sportowców.

Przedstawiono bor (B), lit  (Li), rubid (Rb), cyna (Sn), antymon (Sb) i stront (Sr). Porównując grupę sportowców z grupą kontrolną stwierdzono, że większe stężenia obserwowano w grupie sportowców w przypadku cyny ( P <0,01), rubidu i antymonu (p <0,001) niż w grupie kontrolnej!!! Również inny poziom zdeponowania tych pierwiastków jest w przypadku rodzaju wykonywanego wysiłku – tlenowe czy beztlenowe.

W przypadku cyny najwyższe stężenie zaobserwowano w grupie sportowców o charakterze tlenowym czyli bieganie, kolarstwo, trathlon. Sprawdź poniżej co powoduje nadmiar cyny w organizmie!

Jeśli chodzi o rubid i strony, najwyższe stężenia występują u sportowców u których na treningach dominuje praca beztlenowa czyli sporty siłowe, sprinty. Sprawdź poniżej jakie są konsekwencje nadmiaru strontu i rubidu w organizmie!

Tabela na podstawie danych z artykułu zamieszczonego w: Journal of the International Society of Sports Nutrition2017, 14:19. Tytuł:  Serum concentration of several trace metals and physical training. Autorstwa:  Marcos Maynar i wsp.

Sportowcy Aerobowe Anaerobowe Aerobic-anaerobic
Grupa kontrolna (n = 80) (n = 28) (n = 24) (n = 28)
(n = 31)
Bor (μg/L) 5,002 ± 2,116 5,731 ± 4,117 6,036 ± 4,541 5,267 ± 2,655 5,106 ± 4,234
Lit (μg/L) 1,466 ± 1,681 1,448 ± 0,634 1,343 ± 0,854 1,365 ± 0,465 1,619 ± 0,535
Rubid  (μg/L) 147,01 ± 24,99 211,87 ± 53,59** 163,90 ± 55,22 254,42 ± 30,48**††† 219,38 ± 20,03**†††■■
Antymon (μg/L) 0,999 ± 0,235 3,440 ± 2,148** 1,487 ± 1,982 4,945 ± 0,876**††† 4,143 ± 1,229**†††■
Cyna (μg/L) 0,214 ± 0,426 0,833 ± 1,410* 1,431 ± 1,465** 0,128 ± 0,114††† 0,457 ± 1,443††
Stront (μg/L) 30,67 ± 7,483 32,17 ± 9,935 29,65 ± 10,19 34,86 ± 10,03† 32,13 ± 8,546

Anova and post oc Bonferoni test. (*p < 0.01; **p < 0.001) różnice między grupą kontrolną vs sportowcy, aerobowe, anaerobiowe i  aerobowo-anaerob]owe; († p < 0.05; †† p < 0.05; ††† p < 0.001) różnice między aerobowe vs anaerobowe i aerobowo-anaerobowe; (■ p < 0.01; ■■ p < 0.001) różnice między anaerobowe vs aerobowo-anaerobowe

Bor.

Zawartość boru (B) w tkankach ludzkich waha się od <0,2 do <0,5 mg kg-1, największą koncentrację boru obserwuje się w nerkach i wątrobie, a najmniejszą w skórze. Jego stężenie w tkankach miękkich wynosi od 0,06 do 0,6 mg kg-1, odpowiednio w mózgu i nerkach. Średnia zawartość w tkankach  wynosi 0,3 mg kg-1. Bor ma wpływ przede wszystkim na kościec człowieka. Przypuszcza się, iż jest niezbędny do prawidłowej gospodarki wapniowej organizmu. Razem z wapniem, magnezem i witaminą D reguluje metabolizm, wzrost, rozwój tkanki kostnej.

Bor jest łączony z

  • aktywnością układu odpornościowego
  • metabolizmem witaminy D
  • metabolizmem estrogenów
  • wspomaga budowę tkanki mięśniowej u osób aktywnych fizycznie
  • reguluje poziom cholesterolu we krwi
  • usprawnia metabolizm
  • poprawia pamięć i koncentrację
  • łagodzi reakcje alergiczne

Jego niedobór powoduje:

  • utratę wapnia i demineralizację kości.
  • gorszą odporność na infekcje

Nadmiar boru w organizmie – objawy

Warto wiedzieć, że minerał ten nie jest magazynowany w organizmie i jego nadmiar zdarza się niezwykle rzadko. Do symptomów przedawkowania borem należą:

  • nadmierne wypadanie włosów
  • biegunka
  • bóle brzucha i głowy
  • rozdrażnienie
  • osłabienie

Naturalne produkty bogate w bor:

  • Wody mineralne, wody wysokozmineralizowane
  • rośliny strączkowe, np. fasola (1750 mg/kg),
  • rośliny okopowe, np. buraki (250 mg/kg), marchewka (20 mg/kg), pietruszka (50 mg/kg),
  • owoce: np. jabłka (110 mg/kg), cytryny (150 mg/kg), rodzynki (22 mg/kg),
  • zielone warzywa, np. lucerna (1000 mg/kg), kapusta (1150 mg/kg), szpinak (1,8 mg/kg),
  • orzechy, np. orzeszki ziemne (17 mg/kg),
  • przyprawy, np. kminek (40 mg/kg), bazylia (30 mg/kg), tymianek (50 mg/kg), gorczyca (22 mg/kg),
  • zboża (0,2 – 10 mg/kg),
  • herbaty owocowe (27 mg/kg),
  • kawa arabica (12 mg/kg),
  • wino (80 mg/l).

Lit.

Lit (Li) występuje w tkankach ludzkich w bardzo wąskim zakresie <0,02 do 0,08 mg kg-1, największa koncentracja litu jest w skórze. Średnia zawartość Li jest szacowana na całkowite tkanki miękkie człowieka jako 0,006 mg kg-1. Badania kliniczne sugerują, że lit powoduje desensytyzację receptora adrenergicznego α-2, co wskazuje, że jego głównym miejscem działania jest mechanizm komunikacji wewnątrzkomórkowej.

Lit wykazuje bezpośrednie hamowanie cyklicznego adenozyno-3′,5′-monofosforanu (cAMP), zmienia procesy, w których pośredniczy adenozyno – monofosforan (AMP) i wewnątrzkomórkowe mechanizmy transportu jonowego. Z tego względu może być istotny w gospodarce wodno-elektrolitowej, tym bardziej, że woda zawiera całkiem spore ilości tego pierwiastka.

Przedawkowanie litu teoretycznie jest możliwe, np. wówczas, gdy zaczyna brakować sodu (hiponatremia) lub jesteśmy odwodnieni. Lit kumuluje się wtedy w nerkach i w mózgu, co grozi uszkodzeniem tych narządów.

Rubid.

Rubid (Rb) jest obecny we wszystkich tkankach ludzkich w zakresie od 8 do 30 mg kg-1, z najniższą wartością dla skóry i najwyższą w wątrobie. Całkowita średnia zawartość w tkankach miękkich dla Rb w grupie mężczyzn oszacowano na 9,7 mg kg-1. Istnieją pewne dowody, że rubid jest zaangażowany w funkcje układu nerwowego, a zwłaszcza w pracę mózgu. Wydaje się, że rubid może działać w wielu wypadkach podobnie jak potas, np. zapobiegając dolegliwościom nerek, jakie wystąpiłyby przy braku potasu.

Rubid może działać toksycznie przy wyższych stężeniach, np. 1000 ppm, działając negatywnie na:

  • wzrost,
  • reprodukcję
  • długość życia
  •  jest bardziej toksyczny w niskich niż przy wysokich stężeniach potasu.

Rb ma wewnątrzkomórkowy rozkład podobny do potasu (K) i może pełnić rolę antagonisty, a czasem substytutu. Rb konkuruje z K w procesach transportu membranowego i przemieszcza się w różnych typach komórek, w tym komórkach mięśniowych i erytrocytach. Hamuje niektóre enzymy zależne od potasu, ale może aktywować inne.

Rb stwierdzono w większych stężeniach u sportowców w odniesieniu do kontroli, ale tylko u sportowców, którzy trenowali wysiłki beztlenowe. Może to wynikać z faktu, że większe ilości rubidu w organizmie znajdują się w tkance mięśniowej, która ma szczególne powinowactwo do metali alkalicznych, takich jak rubid i potas.

Antymon.

Antymon (Sb) występuje w tkankach ludzkich w zakresie od 5 do 10 μg kg-1, najniższa koncentracja występuje w sercu, a najwyższa w mięśniach, jego średnia w zawartość w tkankach miękkich szacuje się na 9,4 μg kg-1. Antymon jest skumulowaną trucizną. Średnia zawartość Sb w produktach spożywczych wynosi od 0,2 do 1,1 μg kg-1. Rozpuszczalne związki antymonu, przyjęte doustnie, powodują wymioty i biegunkę, prowadzące do odwodnienia, osłabienia, obniżenia temperatury ciała, zaburzeń oddychania. Występują również objawy uszkodzenia wątroby. Ekspozycja ludzi na antymon może wystąpić poprzez oddychanie, wodę pitną i zawierającą ją żywność, ale także przez kontakt z glebą, wodą i innymi substancjami, które ją zawierają.

Jako uboczne objawy w trakcie leczenia związkami antymonu były opisywane bóle i zawroty głowy, tachykardię, metaliczny smak w ustach, nudności, biegunkę, bóle mięśni szyi.

Ekspozycja zawodowa na związki antymonu może powodować:

  • przewlekłe zatrucie,
  • przejawiające się dolegliwościami ze strony przewodu pokarmowego,
  • nieżytem dróg oddechowych,
  • wzmożoną pobudliwością nerwową.

http://wis.pol.lublin.pl/kongres3/tom1/10.pdf

Podwyższony poziom antymonu w badaniu włosa może odzwierciedlać zatrucie tym metalem – jest to zdecydowanie lepsze badanie niż badanie biochemiczne krwi na stężenie antymonu.

Antymon koncentruje się w wątrobie i może w wysokich stężeniach ją uszkodzić. Może obniżać poziomy białych krwinek i powodować niedobory żelaza. Największe ryzyko wiąże się z chorobami serca, gdyż antymon odkłada się w sercu. Upośledza wykorzystanie magnezu w ciele a niskie poziomy magnezu prowadzą do nerwowości, dezorientacji, napięcia mięśniowego, arytmii, powodują że człowiek się mniej poci. Antymon może zmniejszać poziom testosteronu u mężczyzn, powoduje problemy z trawieniem i wysypki. Osoby zatrute antymonem mają częste krwawienia z nosa, są drażliwe, mniej wrażliwe na ból. Dla takich osób dobra jest dieta wysokoproteinowa.

Cyna.

Cyna (Sn) – tkanki ludzkie zawierają ok. <0,2-0,85 mg kg-1, najmniej w mózgu i najwięcej w wątrobie i nerkach. Zwiększone stężenie cyny w żywności może powodować wymioty, może zaburzać  reprodukcję i powodować  zmniejszenie gęstości mineralnej kości.

Cyna jest słabo absorbowana i nie zatrzymywana w organizmie człowieka, wydalana głównie z kałem. Na tym polega stosunkowo mała aktywność cyny. Cyna jest toksyczna w niewielkim stopniu.

Długotrwałe pobieranie związków cyny, zwłaszcza organicznych, przez człowieka powoduje zmiany w układzie nerwowym.

Rola cyny polega na jej udziale w procesie wchłaniania kilku innych minerałów i pierwiastków śladowych. Cyna hamuje absorpcję cynku i miedzi w niektórych tkankach i ogranicza ich wydalanie z organizmu.

Przypuszcza się, że poprzez dostarczenie dodatkowych dawek cyny w pożywieniu można w pewnym stopniu zahamować wzrost tkanki nowotworowej. Taka reakcja organizmu może być spowodowana działaniem cyny na system immunologiczny albo jej bezpośrednim działaniem na komórki.

W obecnych czasach dysponujemy zbyt małą ilością udokumentowanych badań, aby popierać zastosowanie cyny w leczeniu chorób. Być może w przyszłości ta sytuacja ulegnie zmianie i lepiej poznamy wpływ cyny na system odpornościowy i na nowotwory.

Stront.

Stront (Sr) występuje we wszystkich tkankach ludzkich w zakresie od 0,09 do 0,24 mg kg-1. Najwyższe stężenie jest w nerkach i najniższe w mózgu. Jest gromadzony głównie w kościach. Funkcje biochemiczne Sr nie są dobrze znane, ale jego małe ilości są potrzebne do prawidłowego procesu zwapnienia kości i zębów.

Stront jest słabo absorbowany przez organizm i wydalany głównie z kałem, a w mniejszym stopniu z moczem.

Wnioski:

Aktywność fizyczna prowadzi do wielu przemian metabolicznych w organizmie, a zatem regularne ćwiczenia mogą zwiększyć zapotrzebowanie na pierwiastki śladowe. Ponadto aktywność fizyczna prowadzi do zwiększenia całkowitego spożycia wody, co może prowadzić do zwiększenia absorpcji pierwiastków śladowych, a w konsekwencji może powodować zmiany w funkcjonowaniu organizmu sportowca.

Badania wykazują, że prawdopodobnie ze względu na zwiększone spożycie wody, zwłaszcza pierwiastki śladowe Rb, Sn i Sb wykazują znaczne różnice w stężeniu tych pierwiastków między grupą kontrolną, a sportowcami.

Zważywszy na powyższe, koncentracja pierwiastków śladowych różni się miedzy normalnymi ludźmi a sportowcami, wciąż nie mamy pełnego obrazu funkcji pierwiastków śladowych w naszym organizmie. Wydaje się zasadnym żeby spożywana przez sportowców woda była wysokiej jakości, na temat której  wciąż możemy mieć wciąż wiele wątpliwości wynikających z braku publikowania aktualnych wyników pełnego składu jakościowego. Część z informacji można znaleźć na http://www.pro-test.pl/userfile/article_picture/pix_max/test_wod_2011_tabela.jpg jednak nie można tego przełożyć jednej do jeden jako wody najlepsze dla sportowców lub osób aktywnych fizycznie. Należy wybierać mądrze!

O autorze:

Wojtek Zep

Obecnie dietetyk Pogoni Szczecin i Reprezentacji Polski w Piłce Nożnej.
Założyciel bloga Żywienie Mistrzów – doktorant, praktyk, wykładowca, autor. Zawsze jest dobry moment na zmiany!