Testosteron – jak sprawdzić poziom?

Testosteron to męski steroidowy hormon płciowy należący do androgenów. Funkcje tego hormonu oraz przekształcenia jakim ulega w organizmie zostały opisane w poprzednim artykule, w tym tekście będzie poruszony temat poziom testosteronu.

Organizm mężczyzny produkuje około 7 mg testosteronu dziennie. Zdecydowana większość tego hormonu zostaje związana przez białka krążące we krwi, przez co niewielka ilość zostaje wykorzystana przez organizm. Wolny testosteron, który ma działanie biologiczne na receptory tkanek stanowi 2-3% całkowitej ilości testosteronu we krwi, tylko ta forma jest aktywna biologicznie.

Białkiem, które wiąże testosteron we krwi jest SHBG (sex – hormone – binding – globulin), stanowi 40-50% całkowitego testosteronu we krwi. SHBG jest produkowane przez wątrobę oraz ma możliwość regulowania ilości krążącego testosteronu. Ta postać testosteronu jest niestety nieaktywna. Poziom SHBG zwiększa się z wiekiem, przez co pula aktywnych biologicznie hormonów się zmniejsza i może to być powodem naturalnego obniżania się aktywności seksualnej mężczyzn oraz zmniejszeniu tkanki mięśniowej, poziom obniża sie również w zaburzeniach pracy wątroby. Pozostała część testosteronu jest wiązana przez albuminy. Jak również w przypadku SHBG ta forma testosteronu jest również nieaktywna dla tkanek. Dieta oraz styl życia może mieć wpływ na ilość białka wiążącego testosteron.

Pomimo wysokiego całkowitego poziomu testosteronu we krwi wciąż mężczyźni mogą odczuwać skutki jego deficytu! Wszystko zależy od ilości aktywnej formy hormonu.

Jaki jest prawidłowy poziom testosteronu?

Niektórzy lekarze widząc wyniki badań mogą powiedzieć – „tak to jest dość niski poziom, ale wciąż jest w  zakresie wartości referencyjnych, czyli prawidłowy..” – faktycznie tak, jednak mogą się mylić!

Wynika to z faktu, że różne laboratoria podają swoje własne zakresy wartości referencyjnych, w zależności od tego z jakich testów korzystają podczas oznaczeń biochemicznych krwi. Warto również ocenić poziom aktywnej formy testosteronu, tylko wtedy będziesz miał pewność czy wszystko jest OK. Jak każdy inny parametr krwi, testosteron również powinien być oceniany względem wartości referencyjnych, ale również względem poprzednich wyników!

Poziom testosteronu całkowitego nie odzwierciedla całości procesu, tak jak pisałem, możemy mieć prawidłowy poziom, jednak aktywna postać, jest poniżej normy. Przeważnie poziom testosteronu jest podawany w ng/dL, natomiast wolny testosteron w picogramach na mililitr. W Polsce wartości referencyjne dla całkowitego testosteronu to przedział 241 — 827ng/dL, natomiast w Stanach… 348-1197 ng/dL, a jeszcze do niedawna w Stanach wartości te wynosiły 249-836 ng/dL – ciekawe swoją drogą skąd ta rozbieżność? Z różnic genetycznych?

Swoją drogą badania laboratoryjne, jeśli nie są wykonywane w odstępach czasu, a jedynie jako pojedyncze badanie – nie mają sensu!

Poniżej wyniki badań w różnych grupach i wartości referencyjne całkowitego i wolnego testosteronu:

AgeLiczba badanychCałkowity testosteronSD5th %10th %95th %
<25125692158408468956
25-293546692063884381005
30-34330621194348388975
35-39212597189329388945
40-44148597198319378936
45-49154546163329358846
50-54164544187289348936
55-59155552174319338866

Jak to się ma do wolnego testosteronu? 

WiekLiczba badanych

osób

Całkowity
testosteron
SDWolny
testosteron
SDSHBGSD
25-344561717012.32.835.58.8
35-442266821210.31.240.17.9
45-54236062139.12.244.68.2
55-64435621958.32.145.58.8
65-74475241976.92.348.714.2
75-84484711696.02.351.022.7
85-100213761345.42.365.922.8

Co robić?

Jeśli wydaje Ci się, że masz problem z poziomem testosteronu, nie masz ochoty na seks, wciąż jesteś zmęczony, brakuje Ci siły, możesz sprawdzić poziom testosteronu w badaniach laboratoryjnych. Jeśli jesteś sportowcem i mocno trenujesz, warto wykonywać takie badania dwa razy do roku. Testosteron jest zależny w naszym klimacie od pory roku! Wiosną jest najwyższy, zimą najniższy. Więc dobrze jest mieć dłuższą historię badań, żeby móc sprawdzić co się dzieje. Jeśli poziom zmienia się bardzo gwałtownie, raz jesteś w 95% centylu, a następnym razem w dolnej ćwiartce – może to oznaczać błędy w treningu, błędy żywieniowe lub zbyt duży stres w Twoim życiu. Warto trzymać poziom testosteronu niezależnie od pory roku na granicy 500 ng/dL.

Poziom testosteronu można ocenić w oparciu o kilka rodzajów testów – ze śliny, z moczu oraz z krwi. Każda z metod ma wady i zalety. Testy ze śliny oraz moczu nie są precyzyjne, dlatego najlepiej jest wybrać test krwi.

Jeśli chcesz się przekonać, wykonaj badania laboratoryjne oznaczając całkowity poziom testosteronu oraz wolny. Dodatkowo wskazana jest pełna morfologia, albuminy, profil lipidowy oraz SBGH. 

Najważniejsze w procesie regeneracji to zmiana przyzwyczajeń!

Zadbaj o dobry sen, zredukuj stres ze swojego życia oraz zadbaj o dietę.

Dieta odgrywa istotne znaczenie dla poziomu testosteronu i przyspiesza proces jego odbudowy. Niezbędny do procesu produkcji testosteronu jest dostatecznie w diecie odpowiedniej ilość cholesterolu, ale również cynku i magnezu. Tak! Cholesterol jest dla mężczyzn niezbędny! Może to jest jedyna wymówka dla kulturystów czy ciężarowców, którzy pochłaniają duże ilości surowych jajek! Natomiast surowe jajka nie są idealnym rozwiązaniem. Kwestia cholesterolu jest trochę bardziej skomplikowana. Poniżej znajdziesz przykładowe menu i produkty, które pozwolą Ci zadbać o odbudowę testosteronu:

Śniadanie

Bekon z jajkiem

Lunch

Sałatka na szpinaku, awokado, wołowina, orzechy brazylijskie, oliwa z oliwek

Przekąska

Prażone pestki dyni, orzechy brazylijskie, orzechy

Kolacja

Wołowina, krewetki, owoce morza

Więcej produktów zwiększających poziom testosteronu znajdziesz tutaj

Co z suplementami zwiększającymi poziom testosteronu?

Niestety większość wierzy w moc suplementów zwiększających poziom testosteronu, niestety nie ma dozwolonych metod zwiększających jego poziom, problem jest taki, że niektóre czynniki żywieniowe i sytuacje życiowe mogą zmniejszać poziom testosteronu albo zwiększać jego konwersję do innych hormonów. Niektóre

Jakie inne suplementy mogą pomóc w zwiększeniu poziomu T?

  • Witamina D – dla osób z ciemną karnacją nawet 4 000 IU
  • Omega 3 – obniżają poziom SHBG oraz zwiększa ilość hormonu luteinizującego działającego na przysadkę, która początkuje produkcję testosteronu przez jądra
  • Kofeina – obniża poziom testosteronu – zwróć uwagę na ilość wypijanej kawy w ciągu dnia, kofeina zaburza zasypianie, przez co gorzej się wysypiamy, a co za tym idzie obniża regenerację
  • Cynk – ma wpływ na poziom testosteronu
  • Witamina C – niekoniecznie
  • ZMA – niekoniecznie – brak dowodów na działanie
  • Tribulus – niekoniecznie – brak dowodów na działanie, zwiększa natomiast libido

Co jeszcze możesz zrobić? 

  • Tkanka tłuszczowa przekształca testosteron do estrogenów, obniż poziom tkanki tłuszczowej
  • Ćwiczenia o maksymalnej mocy (HIIT) podnoszą poziom testosteronu
    • wykonaj ćwiczenia z maksymalnym obciążeniem 2 serie wystarczą
    • rób interwały
    • HR – 85-90%
    • wykonuj ćwiczenia dużych grup mięśniowych
  • Nie przetrenuj się! Za dużo wytrzymałości, nie jest niczym dobrym dla Twojego testosteronu
  • Unikaj chemikaliów zawierających ksenoestrogeny! Są to środki dodawane do kosmetyków, butelek plastikowych, szamponów, pasty do zębów – mogą powodować podobne działanie na układ endokrynny jak żeńskie hormony płciowe.
    • jedz produkty organiczne
    • przechowuj jedzenie w szklanych pojemnikach
    • używaj kosmetyków bez dodatków chemii!
  • Na regenerację po wysiłku skorzystaj z zimnej wody!
    • temperatura 10-15 stopni
    • 2’x5 wejść z przerwą po 2,5′ przerwy pomiędzy
  • Dieta z niską podażą węglowodanów, taka jak Peleo – obniża poziom testosteronu!

Wskazówki:

Nie korzystaj z oceny zakresów referencyjnych laboratoriów – nie są specyficzne

Zrób badanie krwi – najlepiej na czczo od rana!

Jeśli masz niedobór testosteronu – zacznij dbać o siebie – ogranicz czynniki zmniejszające poziom testosteronu oraz sprawdź rezultaty po 90 dniach swojej terapii

Zacznij zdrowo się odżywiać, zwiększ ilość produktów podanych tutaj

Niestety odbudowa poziomu testosteronu jest procesem długotrwałym, nie istnieje magiczne zaklęcie czy suplement, który podnosi nagle poziom tego ważnego dla mężczyzn hormonu, chyba, że mamy na myśli zabronione substancje.

Wskazówki nie przyniosą efektu u mężczyzn z poważniejszymi zaburzeniami, takimi jak hippogonadyzm, który może być sprowokowany przez używanie zewnętrznych źródeł testosteronu czy nadczynność tarczycy .

O autorze:

Wojtek Zep

Obecnie dietetyk Pogoni Szczecin i Reprezentacji Polski w Piłce Nożnej.
Założyciel bloga Żywienie Mistrzów – doktorant, praktyk, wykładowca, autor. Zawsze jest dobry moment na zmiany!